Historia połanieckich cmentarzy

Fot. Mariusz Kowalik.

Koncepcję cmentarza jako przestrzeni nienaruszalnej i świętej przejęło wczesne chrześcijaństwo z tradycji rzymskiej, dlatego pierwsze cmentarze chrześcijańskie wyodrębniły się z dawniejszych cmentarzy pogańskich.

W naszym mieście i najbliższej okolicy na przestrzeni lat znajdowało się dużo cmentarzy. Największym z nekropolii jest cmentarz usytuowany przy ul. Czarnieckiego. Cmentarz rzymskokatolicki został założony przez księdza prałata Stanisława Zbroję w 1948 r. W dawnych czasach cmentarz znajdował sie daleko poza miejscowością, współcześnie po szybkim rozwoju Połańca znajduje się w centrum ciągle się rozbudowując w kierunku Rybitw. Cmentarz parafialny znajduje się w odległości 1 km od kościoła pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Kaplica cmentarna została wybudowana w latach 1990-1991.

Fot. Sławomir Rakowski. Cmentarz parafialny przy ul. Czarnieckiego z lotu ptaka.

Znacznie starszym jest cmentarz wybudowany przy ul. Osieckiej, który został założony przed rokiem 1837. Na cmentarzu w 1910 r. na planie prostokąta wybudowano kaplicę cmentarną z dwoma piramidalnymi kolumnami. Budowniczym kaplicy był ksiądz proboszcz Leon Braziewicz.

Fot. Kazimierz Broniewski 1900 r. Ksiądz Leon Braziewicz, budowniczy kościoła św. Marcina i kaplicy cmentarnej przy ul. Osieckiej.

Najstarsza część cmentarza wpisana jest do rejestru zabytków (wpis 08.06.1992 rok). Dawniej funkcję cmentarza pełnił teren wokół kościoła pw. św Marcina. W trakcie robót budowlanych pod budowę kościoła, ponad 120 lat temu, wykopane zostały szczątki kości ludzkich, co jednoznacznie świadczyło o tym, że wokół kościoła znajdował się kiedyś cmentarz.

Fot. Cmentarz przy ul. Osieckiej, założony przed rokiem 1837.

Na cmentarzu przy u. Osieckiej znajduje się wiele starych kamiennych nagrobków. Jedne z najstarszych należą do rodziny Piecków (1846 r.) i Wójcikowskich (1858 r.). Idąc aleją cmentarza rzuca się w oczy grobowiec rodziny Knothe, która była jedną z ostatnich właścicieli Ruszczy. Na cmentarzu można również znaleźć mogiły żołnierzy poległych w czasie I i II wojny światowej.

Fot. Mogiła żołnierzy poległych w II wojnie światowej. Cmentarz parafialny przy ul. Osieckiej.

Dzięki prowadzonym w przeszłości badaniom archeologicznym mogliśmy przekonać się również o tym, że w Połańcu znajdowała się jeszcze wcześniejsza nekropolia usytuowana na tzw. Winnej Górze na wysokim brzegu rzeki Wisły. Podczas prac archeologicznych znaleziono tam ślady m. in. ponad 60 grobów. Ksiądz Piotr Choroszczyński w lutym 1881 r. pisał: “Kościół początkowo istniał nad Wisłą na górze. W tem miejscu na którem Kościół stał, dotąd istnieją szczątki kapliczki św. Mikołaja. Cmentarz grzebalny położony był o parę staj od kościoła, także nad Wisłą, o czem do dziś przekonać się można, jak co wiosnę i po dużych deszczach z poderwanego piasku wytaczają się i głowy i inne kości ludzkie na przyległa dolinkę, która uformowała znaczną część góry obsunięta przez podmywanie Wisły”.

Fot. Mariusz Kowalik. Kamień pamiątkowy upamiętniający kaplicę św. Mikołaja.

Następnym historycznym cmentarzem był tzw. “cmentarz choleryczny”, który znajdował się przy obecnej ul. Jędrusiów. Na uwagę zasługuje również stary cmentarzyk z Luszycy, gdzie prawdopodobnie znajdowały sie tam groby poległych z czasów I wojny światowej.

W Połańcu przy ul. Partyzantów znajdował się cmentarz żydowski tzw. kirkut (kiedyś ul. Kirkucka). Założony w XVIII w. istniał do czasów II wojny światowej. Pierwotnie zajmował powierzchnię nieomal jednego hektara, dziś jest jednak okrojony, a jego granice się zatarły. Nekropolia mieści się na północnym wschodzie od rynku i ciągnie się w kierunku koryta rzeki Czarnej.

Fot. Straznicyczasu.pl.

Ostatnim cmentarzem, datowanym jako najmłodszy, jest cmentarz parafii pw. Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Ruszczy, założony w 1988 roku.

Fot. Mariusz Kowalik. Widok współczesny na “Cmentarzyk Kosynierów”.

Na zakończenie wpomnieć należy o tzw. “Cmentarzyku Kosynierów” znajdującym się przy ul. Kubika w Połańcu. Według podań mają tu spoczywać żołnierze zmarli z ran odniesionych jeszcze w bitwie pod Racławicami oraz podczas potyczek Polaków z Rosjanami podczas Insurekcji Kościuszkowskiej. Największa z nich miała miejsce 13 maja 1794 r., kiedy to Rosjanie podjęli ostatnią próbę zdobycia obozu Kościuszki.