Uniwersał połaniecki (właściwie Uniwersał urządzający powinności gruntowe włościan i zapewniający dla nich skuteczną opiekę rządową, bezpieczeństwo własności i sprawiedliwość w komisjach porządkowych) – akt prawny wydany przez Tadeusza Kościuszkę 7 maja 1794. w okolicach miasta Połaniec. Formalnie był wydany w imieniu rządu krajowego Rzeczypospolitej Obojga Narodów na podstawie art. IV Konstytucji Trzeciego Maja.
Był to drugi po Konstytucji i zarazem ostatni akt prawny Rzeczypospolitej, który formalnie przyznawał ograniczoną wolność osobistą chłopom pańszczyźnianym. Uniwersał ten, jak większość aktów prawnych wydanych w czasie insurekcji kościuszkowskiej, nie przetrwał jej upadku i nie miał prawie żadnego wpływu na faktyczną sytuację chłopów. Głównym powodem jego wydania było zalegalizowanie oddziałów kosynierów i umożliwienie chłopom walki zbrojnej w ramach armii powstańczej. Z biegiem lat nabrał on jednak znaczenia symbolicznego.
Prawdziwy przełom w budowie miasta Połańca nastąpił w roku 1983, tuż po powołaniu zespołu mającego za zadanie przygotować obchody 190. Rocznicy Uniwersału połanieckiego.
W związku z przypadającą w dniu 7 maja 1984 roku 190. rocznicą ogłoszenia Uniwersału połanieckiego, na wniosek społeczeństwa Zarządzeniem Nr 25 Naczelnika Miasta i Gminy w Połańcu z dnia 7 lipca 1983 roku został powołany Komitet Obchodów 190. rocznicy ogłoszenia Uniwersału połanieckiego w składzie 40 osób, którego przewodniczącym został mgr Mieczysław Tarnowski, nauczyciel Zbiorczej Szkoły Gminnej w Połańcu, zaś zastępcą inż. Zdzisław Owczarek – Naczelnik Miasta i Gminy Połaniec.
Spośród Komitetu wyłoniono 4 zespoły problemowe:
– zespół ds. zagospodarowania Kopca Tadeusza Kościuszki z przewodniczącym Andrzejem Opałko,
– zespół ds. pomnika T. Kościuszki i zagospodarowania jego otoczenia z przewodniczącym Andrzejem Szulakowskim,
– zespół ds. organizacji uroczystości, Sesji i Galerii Kościuszkowskiej z przewodniczącym mgr. Kazimierzem Warchałowskim,
– zespół ds. porządkowania miasta z Markiem Skrobaczem, jako przewodniczącym.
W dniach 5 i 6 maja 1984 roku odbyły się uroczystości Obchodów 190. rocznicy Ogłoszenia Uniwersału połanieckiego.
Przy tej okazji uporządkowano ulicę Mielecką, miasto pokryło się licznymi dekoracjami, dokonano modernizacji kopca Tadeusza Kościuszki, który podniesiono o 3m w górę. Znacznie żywszego tempa nabrała realizacja inwestycji towarzyszących – szczególnie budowa budynku urzędu, oraz budynku centrum kultury z kinem i biblioteką.
W tych dniach /5 i 6 maja/ odbyło się wiele imprez sportowych, wśród których na szczególną uwagę zasługiwał Bieg Kościuszkowski. Zorganizowano występy zespołów ludowych z województwa tarnobrzeskiego i ościennych.
Aeroklub Mielecki zorganizował pokazy samolotowe i pokaz skoków spadochronowych. Szkoły połanieckie przygotowały widowisko historyczne. Otwarto Galerię Kościuszkowską, przygotowano sesję naukową na temat Kościuszki i Uniwersału. Wydano medal pamiątkowy oraz atrakcje filatelistyczne.
Poza głównymi uroczystościami na Kopcu Kościuszki odbyło się również na Osiedlu wmurowanie kamienia węgielnego pod pomnik Tadeusza Kościuszki, którego odsłonięcie zaplanowano na dzień 14 października 1984 roku.
Rocznica nabrała charakteru ogólnopolskiego – w jej współorganizację włączył się Urząd Wojewódzki w Tarnobrzegu, z wojewodą płk. Bogusławem Jaźdźwcem, oraz p. dyrektor Wydziału Kultury I Sztuki – mgr Anna Kochan na czele. W uroczystościach aktywnie uczestniczył Przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Tarnobrzegu – mgr Adam Przybylski oraz wielu dyrektorów wydziałów Urzędu Wojewódzkiego. Wiele pomocy udzielił Szef Wojewódzkiego Inspektoratu Obrony Cywilnej – płk Jerzy Ratajczak.
W niedzielę, 6 maja 1984 roku z okazji 190. rocznicy Uniwersału Połanieckiego Ks. Biskup Materski – Ordynariusz Diecezji, odprawił na Kopcu Tadeusza Kościuszki w Połańcu Koncelebrowaną Mszę Św., podczas której wygłosił okolicznościową homilię. Mówca nawiązał do wydarzeń listopadowych sprzed 190 lat, do tych, którzy walczyli o niepodległość, sprawiedliwość społeczną i wolność. Organizatorami uroczystości byli Ks. Zygmunt Wieczorek – proboszcz parafii, oraz wikariusze: Stanisław Barański i Henryk Mochol.
Obszerne fragmenty uroczystości, zarówno świeckich jak i kościelnych, jakie odbyły się 5-6 maja zostały przedstawione w programie telewizyjnym „Niedziela w Połańcu” w dniu 20.05.1984 r.
Do osób, które włożyły najwięcej wkładu w zorganizowanie uroczystości należeli:
1) Mgr Mieczysław Tarnowski z młodzieżą ZSG Połaniec.
2) Inż. Zdzisław Owczarek – Naczelnik MiG Połaniec
3) Zdzisław Śledź z instruktorami i młodzieżą ZSE
4) Stanisław Mieszczak – Główny Dyspozytor PBE i P Energoprzem Połaniec.
5) Marian Bryk – pracownik PGKiM
6) Roman Nowak – insp. D/s budownictwa UMiG.
7) Mgr inż. Jacek Dreżewski – Dyr. Elektrowni z załogą
8) Grażyna Mróz – Dyrektor MOK z załogą.
9) Teresa Dąbrowska – nauczyciel ZSZ
10) Waldemar Piątek – pracownik Elektrowni im. T. Kościuszki
11) Inż. Grzegorz Habiera z załogą ZBME
Cieszę się, że w tej historii miałem swoje miejsce, że wylałem dużo potu w przygotowanie i realizację tej wspaniałej imprezy.
Z. B. Owczarek / z-owczarek.eu
Zobacz wideo z obchodów 190. rocznicy ogłoszenia Uniwersału Połanieckiego w 1984 r.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł. Twój czas spędzony na Portalu Polaniec.com.pl jest dla nas najlepszym podziękowaniem za naszą pracę. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
