Dopływy Wisły to cieki wodne, które wpadają do tej rzeki, zamiast uchodzić bezpośrednio do morza. Dzieli się je na prawo i lewobrzeżne. Wisła jest najdłuższą spośród wszystkich rzek, jakie przepływają przez nasz kraj. Jednocześnie stanowi także najdłuższą rzekę, jaka uchodzi do Morza Bałtyckiego (liczy sobie 1047 kilometrów). Wpływa do Zatoki Gdańskiej, a jej źródła są zlokalizowane w południowej części kraju, dokładnie na zachodnim stoku Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim. Wisła ma aż dwadzieścia siedem dopływów.
“POŁANIECKIE DOPŁYWY WISŁY”
Tekst: Mieczysław Machulak
Zeszyty Połanieckie, nr 3, Połaniec 2002 r.
Rzeka Czarna
Czarna, lewy dopływ Wisły, płynie przez Wyżynę Kielecko-Sandomierską i Nieckę Nidziańską. Ma długość 71 km i płynie przez województwo świętokrzyskie (7 gmin). Powierzchnia dorzecza 1359 km2, źródło znajdują się u podnóża Stołowej Góry w paśmie Cisowskim. Ujście na wysokości 154,7 m n.p.m. poniżej Połańca. Główne dopływy to Łagowica i Wschodnia. Przez teren gminy Połaniec płynie na odcinku 11,2 km. Czarna przepływa obok wsi Rudniki, Wymysłów, przez Połaniec i obok Łęgu i Winnicy. Po obu stronach rzeki Czarnej leży miasto Połaniec. Do Wisły uchodzi na 221 km tej rzeki. Rzeka Czarna w XVI-XVII wieku była rzeką spławną. Spławiano nią drewno i zboże do portu w Połańcu, a dalej Wisłą do Gdańska. Dziś jest rzeką obwałowaną w dolnym odcinku lewostronnie od Łęgu do Rudnik i prawostronnie od Winnicy do Połańca. Na terenie Gminy Połaniec przez Czarną przerzucone są trzy mosty drogowe (jeden w Połańcu, jeden w Rudnikach, kładka wisząca w Połańcu oraz kilka mniejszych kładek dla pieszych). W dolinie przeważają łąki, są także lasy łęgowe. U wejścia Wschodniej do Czarnej znajduje się zbiornik retencyjny, wykorzystywany głównie do celów wędkarskich. W latach 50. i 60. wody Czarnej były bardzo czyste i obfitujące w ryby. W latach międzywojennych miejscowa ludność korzystała z wody z Czarnej również do celów pitnych. Czarna w 1993 roku w górnym, krótkim odcinku prowadziła wody II klasy czystości, a następnie III klasy, w dolnym biegu wody pozaklasowe. Podobny stan czystości utrzymuje się na początku XXI w.
Rzeka Wschodnia
Wschodnia jest największym prawobrzeżnym dopływem Czarnej, do której uchodzi w Połańcu. Powierzchnia zlewni Wschodniej obejmuje obszar 630,3 km kw. Jej długość od źródeł do ujścia ma 48,5 km. Do Czarnej uchodzi na wysokości I, j 160,3 m n.p.m., a jej długość na terenie Miasta i Gminy Połaniec wynosi 5,5 km. Swój początek Wschodnia bierze w miejscowości Zrecze koło Chmielnika. Szerokość jej doliny waha się od 0,5 m do 1,5 km. W zlewni rzeki Wschodniej jest gęsta sieć rowów melioracyjnych.
Wschodnia płynie przez województwo świętokrzyskie (gminy Chmielnik, Szydłów, Tuczępy, i Oleśnica, Łubnice i Połaniec). Wschodnia prowadzi w górnym i środkowym biegu (na odcinku stanowiącym 70% długości) wody pozaklasowe.
Główne dopływy to Sanica, Potok od Nizin i Potok Koniemłocki. W dolinie Wschodniej znajdują się malowniczo położone stawy Sieragi obejmujące ponad 100 ha lustra wody. Obrzeża stawów są siedliskiem ptactwa i drobnej zwierzyny. Na teren naszej Gminy Wschodnia wpływa mając z lewej strony Kamieniec a z prawej Zrębin. W jej dolinie liczne łąki i lasy łęgowe. Na rzece w obrębie Gminy Połaniec są trzy mosty drogowe i kilka kładek dla pieszych. Przy ujściu Wschodniej do Czarnej znajduje się zbiornik retencyjny o pow. 2,6 ha lustra wody. Wschodnia uchodzi do Czarnej tzw. kanałem ulgi i kanałem młyńskim. Przepływ wody w dolnym odcinku regulowany jest przy pomocy jazu. W przeszłości nosiła ta niewielka rzeka nazwę – Schodnia. Płynęła w zabagnionej i zakrzaczonej dolinie. Nad rzeką znajdowało się kilkanaście młynów wodnych, z tego dwa na terenie dzisiejszej gminy Połaniec (w Zrębinie i Połańcu przy dzisiejszej Zrębińskiej).
Kanał Strumień
Lewy dopływ Wisły długości ok. 34 km, powierzchnia zlewni ok. 312 km2. Źródła Strumienia znajdują się w Grotnikach pod Nowym Korczynem na wysokości 171,5 m n.p.m. w odległości 400 m od Wisły. Rzeka uchodzi do Wisły w Rybitwach pod Połańcem na 218+400 km, na wysokości 155,5 m n.p.m. Rzeka płynie przez teren gmin: Nowy Korczyn, Pacanów, Łubnice i Połaniec. Odprowadza wody również z gmin: Busko-Zdrój, Solec-Zdrój i Stopnica. W zlewni przeważają grunty orne, i łąki, ponadto znajdują się tu niewielkie lasy olchowe, typowe dla tego typu terenów. Środkowy i dolny odcinek rzeki to kanał (długości około 20 km) wykopany w 1870 roku dla uregulowania niezdecydowanego biegu rzeki. Strumień płynie w szerokiej, polodowcowej dolinie, równolegle do Wisły. Zlewnia asymetryczna, przeważają dopływy lewobrzeżne, w większości kanały melioracyjne. Wodami Strumienia zasilane są duże kompleksy stawów w Biechowie i Słupi oraz pomniejsze. Przez rzekę przerzucone jest kilkadziesiąt mostów i przepustów drogowych. Rzeka została obwałowana na długości ok. 24 km.
Dolina rzeki niegdyś o dużym znaczeniu gospodarczym, przeważnie rolniczym. Znajduje się tu wiele znanych miejscowości, a do najstarszych należą Biechów, Ruszcza, Grotniki. Pod Grotnikomi, 4 maja 1439 roku miało miejsce bitwa wojsk możnowładców przeciwko polskim husytom. W bitwie poległ ich przywódca, Spytko z Melsztyna.
Największym dopływem jest Rzoska, wypływająca ze stawu w Godowie, płynąca przez Solec i wpadająca do Strumienia w Ludwinowie. Nazwa rzeki jest nazwą pospolitą, oznaczającą wodę płynącą w wąskim korycie po równinie.
Na terenie gminy Połaniec Strumień płynie na odcinku 4 km.
Znajdują się tu trzy mosty wysokowodne i 3 ujścia rowów melioracyjnych (poprzez przepusty wałowe). Do zlewni Strumienia należą grunty wsi: Rybitwy, Ruszcza, Maśnik, Zdzieci Stare. Na terenie Maśnika znajduje się starorzecze (Stara Rzeka), dziś odcięte poprzez wały przeciwpowodziowe wybudowane w latach trzydziestych, a podwyższone w końcu lat osiemdziesiątych.
Rzeka Śmierdziąkiew
Niewielki, lewobrzeżny dopływ Wisły, znany w Połańcu i okolicy, a i chyba w Polsce od czerwca 1994 roku, a to za sprawą popularnej audycji „Lata z Radiem – Połaniec w Jedynce”.
Odpowiedź na pytanie o rzeki, nad jakimi leży Połaniec – jaka wtedy padła – byle jak najzupełniej poprawna tyle tylko, że wymieniona nazwa Śmierdziączka okazała się być egzotyczna dla niektórych tak jak. np. Nil w Kolbuszowej (sic!). W gminie Korczyn (woj. podkarpackie) jest też rzeczka o nazwie Śmierdziączka.
Połaniec w istocie leży nad czterema rzekami a jedną z nich jest niewielki strumyk o nazwie Śmierdziąkiew. Nazwa stara bo pochodzenia indoeuropejskiego – jak twierdził nieoceniony, nieżyjący już Kazimierz Warchałowski.
Dziś jeszcze mieszkańcy okolicznych wiosek opowiadają o pochodzeniu nazwy. Wg nich nazwa ma się wywodzić od zdarzenia, a raczej skutków bitwy – gdzieś w okolicach Grabowej z zagonem tatarskim. W potyczce nad tą rzeczką zginęło wielu Tatarów, których nie miał kto pochować a wkrótce wody płynęły krwią i nie tylko najeźdźców.
Powierzchnia zlewni Śmierdziąkwi, która płynie przez dwie gminy Łubnice i Połaniec, wynosi około 22 km2. Źródła rzeczki znajdują się na wysokości 195 m n. p. m. koło miejscowości Borki w gm. Łubnice ujście do rzeki Wisły na wysokości 155,2 m n. p. m. Strumyk uchodzi do Wisły poprzez przepust wałowy na km 218+700. Długość rzeczki wynosi 10,5 km. Śmierdziąkiew płynie w niewielkiej ale dość głębokiej dolinie polodowcowej. Wody strumyka okresowo zasilone są poprzez dopływ z rowów melioracyjnych. Dolina rzeki niegdyś trudnodostępna, bagnista z pradawnymi uroczyskami – dziś znacznie zmieniona gospodarczo. W wiekach średnich budowano tu młyny wodne, dziś w okresie letnim prowadzi niewielkie ilości wody lub ledwie sączy się. Kiedyś wzdłuż górnego biegu prowadził trakt Kraków-Sandomierz i dalej na Litwę.
Wody Śmierdziąkwi bywają groźne szczególnie wiosną kiedy to wskutek wysokich stanów wody na rzece Wiśle dochodzi do zamykania się klap przepustu wałowego i podtapiania kilku gospodarstw wsi Rybitwy.
Na obszarze zlewni rzeki Śmierdziąkiew znajdują się miejscowości: Borki, Góra Grabowa, Zdzieci Stare Zdzieci Nowe, Ruszcza, Kraśnik, Rybitwy oraz część Połańca. W zlewni niewielkie lasy ponadto łąki, pastwiska i grunty orne. Większość przepraw przez tę rzeczkę to przepust, z których najważniejszy na drodze Kraków-Sandomierz.
Dolina Śmierdziąkwi, szczególnie w górnym biegu może być terenem interesujących wycieczek, tym bardziej że to tylko 3 km od centrum Połańca.
Napisz do Nas
