15 kwietnia, w Światowy Dzień Trzeźwości, mamy szansę zatrzymać się na chwilę i spojrzeć w lustro – nie tylko jako jednostki, ale jako społeczeństwo. Bo choć alkohol jest legalny, powszechnie dostępny i często obecny przy rodzinnych uroczystościach, to jego nadużywanie wciąż zbiera tragiczne żniwo – i to nie tylko w wielkich miastach, ale bardzo często w małych społecznościach, gdzie problem jest… przemilczany.
Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (2023), statystyczny dorosły Polak spożywa około 11 litrów czystego alkoholu rocznie – znacznie powyżej europejskiej średniej. Chociaż dane z 2022 roku pokazują niewielki spadek (9,37 litra w porównaniu do 9,73 w 2021), liczby zgonów wynikających z nadużywania alkoholu są alarmujące.
W Polsce w ubiegłym roku prawie 36 tysięcy osób było hospitalizowanych z powodu chorób będących konsekwencją nadmiernego spożywania alkoholu. Najwięcej, bo prawie 18 tysięcy przypadków, dotyczyło zaburzeń psychicznych i zachowania po spożyciu alkoholu. Prawie 11 tysięcy przypadków stanowiły alkoholowe choroby wątroby.
Jak podaje NFZ, alkohol w nadmiarze wiąże się z ponad 60 jednostkami chorobowymi. Prowadzi m.in. do: marskości wątroby, nadciśnienia, zapalenia trzustki, nowotworów, depresji, uszkodzeń mózgu, zaburzeń psychicznych i emocjonalnych, a także problemów społecznych – bezrobocia, przemocy domowej, rozpadów rodzin.
W 2021 roku 14 048 Polaków zmarło z powodu chorób i zdarzeń związanych z alkoholem – to aż o 40% więcej niż rok wcześniej. W 2022 roku aż 8,1% wypadków drogowych było spowodowanych przez osoby pod wpływem alkoholu.
Młodzież pije mniej – ale nie możemy osiadać na laurach
Z danych badania ESPAD 2024 wynika, że młodzież w wieku 15–16 lat rzadziej sięga po alkohol niż ich rówieśnicy kilkanaście lat temu. Jeszcze w 2003 roku aż 72% chłopców i 60% dziewcząt przyznawało się do picia w ciągu ostatniego miesiąca. Dziś ten odsetek spadł do 39%.
To z pewnością pozytywny sygnał. Zmienia się świadomość, styl życia młodych ludzi, rośnie popularność sportu, zdrowego odżywiania, a także większej dbałości o psychikę. Choć dane pokazują, że młodzież pije mniej, nadal pozostaje to problemem, zwłaszcza w kontekście kulturowym, gdzie alkohol jest traktowany jako forma buntu, ucieczki, czy sposobu na radzenie sobie z emocjami.
Alkohol na wyciągnięcie ręki – zbyt łatwo dostępny
W Polsce działa ponad 121 tysięcy punktów sprzedaży alkoholu – średnio jeden na 301 mieszkańców. Dla porównania – na jedną aptekę przypada aż 2900 osób. To pokazuje skalę i łatwość dostępu. Alkohol nie jest już tylko dodatkiem – stał się produktem codziennego użytku.
Można go kupić na każdej stacji, o każdej porze, często taniej niż butelkę wody. A to przekłada się nie tylko na wzrost spożycia, ale również na bagatelizowanie jego wpływu. Tymczasem alkohol to nie towar jak każdy inny – to substancja psychoaktywna, która zmienia nasze myślenie, emocje, decyzje, relacje i… przyszłość.
Zastraszająca liczba pijanych kierowców w 2024 roku
Dane Komendy Głównej Policji, opublikowane na początku stycznia 2025 roku, są alarmujące. W 2024 roku na polskich drogach doszło do 21 528 wypadków, w których zginęło 1 881 osób, a aż 24 825 zostało rannych. To wzrost o 592 wypadki i 700 rannych w porównaniu do roku poprzedniego – mimo spadku liczby ofiar śmiertelnych o 12 osób.
Jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk pozostaje prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu. W ubiegłym roku policja zatrzymała aż 91 300 kierowców, którzy prowadzili w stanie nietrzeźwości lub po użyciu alkoholu. To średnio ponad 250 osób dziennie.
W 2024 roku doszło do 1 201 wypadków z winy pijanych kierowców – w ich wyniku 151 osób straciło życie, a 1 428 zostało rannych.
Warto podkreślić, że funkcjonariusze drogówki przebadali w 2024 roku ponad 16 milionów uczestników ruchu pod kątem obecności alkoholu – to pokazuje skalę zjawiska i potrzebę nieustannej prewencji.
Te liczby są nie tylko statystyką – to konkretni ludzie, konkretne tragedie, konkretne rodziny, które w jednej chwili straciły swoich bliskich. To także wyraźny sygnał, że problem nie znika – i że nie wystarczy mówić o odpowiedzialności, trzeba ją realnie egzekwować.
Bagatelizowanie problemu – cichy wspólnik uzależnienia
Problem nadużywania alkoholu często nie jest zauważany… a raczej – jest celowo ignorowany. Panuje społeczne przyzwolenie:
– „przecież każdy pije”,
– „on tak ma, czasem wypije, ale ogólnie dobry człowiek”,
– „jak nie awanturuje się codziennie, to nie ma tragedii”.
To właśnie w takim klimacie – normalizacji i wyparcia – uzależnienie rośnie w siłę. Bliscy nie reagują, bo nie chcą “robić problemu”. Sąsiedzi wolą się nie wtrącać. Lokalne społeczności nie mają narzędzi – albo odwagi – by powiedzieć: „dość”.
Aż do momentu, kiedy jest za późno. Dopiero gdy dojdzie do tragedii – gdy ktoś zostanie pobity, zginie na drodze, odejdzie z domu lub targnie się na życie – wtedy przychodzi refleksja. Tylko że wtedy nie wystarczą już dobre chęci. Wtedy zostaje żal, rozpacz i pytanie: „czy mogliśmy coś zrobić wcześniej?”
Brak reakcji to też reakcja. Milczenie wobec uzależnienia to współuczestnictwo – nawet jeśli nieświadome. Dlatego właśnie Światowy Dzień Trzeźwości nie jest tylko świętem abstynencji – to moment, w którym możemy (i powinniśmy) zatrzymać się i zadać sobie trudne pytania:
– Czy ktoś obok mnie cierpi w ciszy?
– Czy nie przymykam oczu z wygody, ze strachu, z przyzwyczajenia?
– Czy mogę być tą osobą, która przerwie milczenie?
To nie lekarze, nie instytucje, nie ustawy są pierwszą linią wsparcia. To my – jako rodzina, sąsiedzi, społeczność – mamy moc, by zauważyć, zareagować, wesprzeć. Czasem wystarczy jedno zdanie, jeden gest, jedno: „widzę, że masz problem – nie jesteś sam”.
Źródła:
- Światowa Organizacja Zdrowia
- Główny Urząd Statystyczny, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 2023
- Narodowy Fundusz Zdrowia, Statystyki hospitalizacji i dostępności alkoholu w Polsce, 2024
- Komenda Główna Policji, Raport o wypadkach drogowych i nietrzeźwych kierowcach w 2024 roku, opublikowany styczeń 2025
- ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs), Badanie ESPAD Polska 2024,
- Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, Alkohol i zdrowie – przegląd zagrożeń i skutków społecznych, 2023
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł. Twój czas spędzony na Portalu jest dla nas najlepszym podziękowaniem za naszą pracę. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami, zapraszamy do naszego serwisu ponownie! Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych.
