W historii każdej społeczności zapisują się postaci, których zaangażowanie, pasja i praca na rzecz wspólnego dobra pozostawiają niezatarty ślad. Dla mnie taką postacią był bez wątpienia Mieczysław Machulak (1958-2022) – wieloletni Sekretarz Gminy, niestrudzony regionalista, ceniony historyk, oddany społecznik i człowiek o wielkim sercu. Pozostawił po sobie nieoceniony wkład w rozwój regionu i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Zapisał się w naszej pamięci jako autor wielu książek i publikacji popularyzatorskich (między innymi w „Tygodniku Nadwiślańskim”, „Echu Dnia”, „Nowinach”, „Tygodniku Wileńszczyzny”), a także jako redaktor naczelny czasopism “Merkuriusz Połaniecki” i “Zeszyty Połanieckie”. Przede wszystkim jednak pamiętamy go dzięki aktywnej działalności na rzecz lokalnej społeczności Połańca i litewskich Solecznik. Nie była to jedynie kwestia pełnienia oficjalnych funkcji, ale prawdziwe oddanie, widoczne w każdej podejmowanej przez niego inicjatywie.
20 lat temu, przez krótki czas, miałem zaszczyt pracować pod jego bezpośrednim okiem. Najpierw jako student odbywający obowiązkowe praktyki, a następnie podczas stażu w Zespole Ekonomiczno-Administracyjnym Oświaty i Wychowania w Połańcu (serdeczne pozdrowienia dla Pani dyr. Jadwigi Krali). W tym czasie to właśnie on był moim bezpośrednim opiekunem w Urzędzie Miasta i Gminy Połaniec. Były to niezwykle cenne doświadczenia, pozwalające mi poznać specyfikę pracy w lokalnej administracji od podszewki. Mogłem obserwować go w codziennej pracy i słuchać jego cennych uwag. Pomagałem w przepisywaniu tekstów do komputera, które pan Mieczysław wykorzystywał do tworzenia treści w redagowanych przez niego czasopismach – “Merkuriuszu Połanieckim” i “Zeszytach Połanieckich”. Były to często ręcznie pisane notatki lub maszynopisy, pełne faktów, dat, dotyczących lokalnej historii, kultury i bieżących spraw Połańca. Uświadamiało mi to także ogrom pracy, jaką sekretarz wkładał w zbieranie i porządkowanie tych wszystkich informacji. To między innymi dzięki niemu, zacząłem patrzeć na historię naszej ziemi z zupełnie nowej perspektywy i odkryłem w sobie pasję historyczną do Połańca. Co ciekawe, łączyła nas jeszcze jedna, może mniej oczywista więź – obaj kończyliśmy tę samą uczelnię na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie na Wydziale Prawa i Administracji, co dodawało kolejny wymiar do wspólnego rozumienia pewnych wartości, jakie wynieśliśmy z akademickich murów. Moi ówcześni wykładowcy w dużej mierze byli kolegami/koleżankami z czasów studenckich pana Mieczysława.
Chociaż byłem członkiem Towarzystwa Kościuszkowskiego w Połańcu w latach 2008-2023, a więc w okresie, gdy pan Mieczysław niestety nie pełnił już funkcji Prezesa (upłynęły dwie statutowe kadencje), jego dorobek i zgromadzony materiał fotograficzny dobitnie pokazują, jak prężnie stowarzyszenie funkcjonowało za jego prezesury. W wolnych chwilach sekretarz zapraszał mnie na wspólną rozmowę o swoich barwnych czasach studenckich i historii Połańca. Czasami sam zaglądał do biura, w którym pracuję i wtedy była okazja, żeby porozmawiać. Szczególnie zapadła mi w pamięć rozmowa, która odbyła się podczas wycieczki zorganizowanej przez Zarząd Towarzystwa Kościuszkowskiego do Sosnowicy w 2010 r., podczas której sekretarz opowiedział wiele ciekawych faktów i anegdot ze swojego życia. Z sentymentem wspominam te czasy. Był osobą nietuzinkową, o szerokich horyzontach, głębokim zaangażowaniu społecznym i pasji wykraczającej poza codzienne obowiązki.
Wyrazem najwyższego uznania dla jego pracy i dorobku było pośmiertne nadanie mu tytułu Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Połaniec w dniu 4 lutego 2022 roku jednogłośną decyzją Rady Miejskiej w Połańcu. Niniejszy artykuł przedstawia sylwetkę pana Mieczysława – jego bogatego dorobku zawodowego i społecznego, a także osobistych pasji, które uczyniły go tak znaczącą postacią dla Połańca i zaprzyjaźnionego Rejonu Solecznickiego na Litwie.
* * *
Mieczysław Machulak urodził się 26 maja 1958 roku w Hucie Józefów, miejscowości położonej w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, w gminie Szastarka. Jego rodzicami byli Edward i Wanda. Z domu rodzinnego wyniósł wartości, które stały się fundamentem jego postawy życiowej. W Hucie Józefów spędził swoje wczesne lata i tam też ukończył Szkołę Podstawową. Następnie kontynuował edukację w Liceum Ogólnokształcącym w Zaklikowie. Po ukończeniu liceum podjął naukę w Policealnym Studium w Lublinie, gdzie specjalizował się w melioracjach wodnych i zdobywał wiedzę z zakresu gospodarki wodnej. Wykształcenie wyższe zdobył na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, które ukończył w 1983 roku. Już w czasach studenckich interesował się historią oraz dawnymi mapami geograficznymi. Zdobyta wiedza prawnicza i administracyjna stanowiła solidny fundament dla jego przyszłej, długoletniej pracy na rzecz Połańca. Był żonaty z Anną, z którą miał dwóch synów, Michała i Pawła.
Początki kariery zawodowej Mieczysława Machulaka sięgają 1 października 1983 roku, kiedy to podjął pracę w Urzędzie Wojewódzkim w Tarnobrzegu. Początkowo pracował na stanowisku starszego referenta w Biurze Organizacyjno-Prawnym i Kadr, a następnie jako starszy referent w Wydziale Kontroli. Urząd Wojewódzki w Tarnobrzegu w latach 80. XX wieku był główną instytucją administracji rządowej w regionie. Praca w Biurze Organizacyjno-Prawnym i Kadr wiązała się ze sprawami pracowniczymi, rekrutacją i obsługą prawną, natomiast stanowisko w Wydziale Kontroli obejmowało nadzór i sprawdzanie prawidłowości działania różnych jednostek. To wczesne doświadczenie w administracji publicznej, obejmujące zarówno aspekty prawne, organizacyjne, jak i kontrolne, ukształtowało jego profesjonalne podejście i przygotowało do dalszej kariery.
Po niemal dwóch latach pracy w Tarnobrzegu pan Mieczysław stanął przed nowym wyzwaniem i 15 czerwca 1985 roku rozpoczął pracę w Urzędzie Miasta i Gminy w Połańcu. Jego początkowe stanowiska to inspektor, a następnie starszy inspektor do spraw melioracji i łąkarstwa. To nawiązywało do jego wcześniejszej nauki policealnej w Lublinie. Kolejnym etapem jego kariery urzędniczej była funkcja kierownika Referatu Organizacyjnego, Zatrudnienia, Kadr i Spraw Socjalnych, którą sprawował od 25 kwietnia do 31 lipca 1988 roku. Następnie, od 1 sierpnia 1988 roku do 11 czerwca 1990 roku, pełnił funkcję zastępcy naczelnika miasta i gminy Połaniec. Kulminacyjnym punktem jego kariery w lokalnej administracji było objęcie stanowiska Sekretarza Gminy, które sprawował przez ponad trzy dekady, od 12 czerwca 1990 roku do 28 lutego 2021 roku. Jako Sekretarz Gminy Połaniec, z oddaniem stał na straży litery prawa, wspierając swoim doświadczeniem i ogromną wiedzą radnych Rady Miejskiej kolejnych kadencji, pracowników urzędu i wszystkich włodarzy miasta i gminy Połaniec. Wśród nich byli naczelnik Zdzisław Bolesław Owczarek, burmistrzowie Mieczysław Pawlak, Zbigniew Jerzy Nowak, Edward Bobiński, Janusz Gil, Jacek Tarnowski oraz Jacek Benedykt Nowak. Potrafił łączyć codzienne obowiązki urzędnicze z szeroką perspektywą historyczną i społeczną, co nadawało jego pracy wyjątkowy wymiar. Był urzędnikiem, który doskonale rozumiał, że za paragrafami i dokumentami stoją zawsze ludzie i ich sprawy.
Oprócz swojej pracy w urzędzie aktywnie działał na rzecz zachowania dziedzictwa historycznego i kulturowego Połańca. Przez wiele lat pełnił funkcję Prezesa Zarządu Towarzystwa Kościuszkowskiego w Połańcu, od 1999 do 2007 roku, a następnie został jego Honorowym Prezesem. Pod jego przewodnictwem stowarzyszenie prowadziło ożywioną działalność, organizując liczne wydarzenia kościuszkowskie, wspierając badania historyczne i angażując się w działalność wydawniczą. Pasja do historii i oddanie ideom kościuszkowskim były inspiracją dla wielu członków i sympatyków Towarzystwa. Współpracował także z innymi organizacjami kościuszkowskimi w Polsce i za granicą, m.in. z Komitetem Kopca Kościuszki w Krakowie, Towarzystwem Kulturalnym im. T. Kościuszki w Szczekocinach, Racławickim Towarzystwem Kulturalnym, Polską Fundacją Kościuszkowską w Maciejowicach, Polską Fundacją Kościuszkowską w Warszawie, Fundacją im. T. Kościuszki w Krakowie, Muzeum T. Kościuszki w Solothurn w Szwajcarii, Muzeum T. Kościuszki w Mereczowszczyźnie oraz Fundacją Kościuszkowską w Brześciu (obecnie Międzyrejonowe Stowarzyszenie Społeczne im. T. Kościuszki).
Pasja historyczna Mieczysława Machulaka nie ograniczała się jedynie do gromadzenia faktów. Była to potrzeba dzielenia się wiedzą i ocalenia od zapomnienia lokalnych dziejów. Jednym z najważniejszych jej przejawów było założenie dwóch znaczących czasopism regionalnych: “Merkuriusza Połanieckiego” w 1991 roku oraz “Zeszytów Połanieckich” w 1999 roku. “Merkuriusz Połaniecki” stał się ważnym źródłem informacji o bieżących wydarzeniach, historii i kulturze Połańca. Jako redaktor naczelny, dbał o wysoki poziom merytoryczny i różnorodność tematyczną publikowanych artykułów. Czasopismo Rady Miejskiej, wydawane przez Urząd Miasta i Gminy Połaniec, do dziś odgrywa ważną rolę w informowaniu mieszkańców i budowaniu lokalnej tożsamości. Z kolei “Zeszyty Połanieckie” były bardziej poświęcone historii regionu, publikując artykuły mieszkańców i historyków, wspomnienia oraz unikalne materiały archiwalne. “Zeszyty Połanieckie”, wydawane pod redakcją Mieczysława Machulaka, stały się cennym wkładem w dokumentowanie i zachowanie przeszłości Połańca i okolic. Oba pisma skupiały się na tematyce regionalnej, tradycjach patriotycznych, dziedzictwie kościuszkowskim oraz bogactwie kulturowym regionu.
Mieczysław Machulak był człowiekiem o głębokim zainteresowaniu historią Polski, a w szczególności historią regionalną i Kresami Wschodnimi. Po raz pierwszy odwiedził Wilno i Wileńszczyznę w 1999 roku. Od tego czasu, przez wiele lat, co roku w maju przyjeżdżał do Solecznik. Szczególnie cenne są jego pionierskie prace dotyczące Rejonu Solecznickiego, które otworzyły wielu Polakom drzwi do poznania tej części Kresów. Rejon solecznicki to tygiel kulturowy, gdzie przenikają się tradycje Polaków, Litwinów, Białorusinów, Rosjan, Cyganów, Karaimów, a dawniej także Żydów. Pracując z materiałami historycznymi, potrafił odkryć wiele fascynujących faktów dotyczących przeszłości regionu i związanych z nim znanych postaci. Szczególnie upodobał sobie majowe wizyty w centrum rejonowym, przypadające na czas tradycyjnego festiwalu „Pieśń Znad Solczy”. Jak sam mówił, wszystko zaczęło się od współpracy samorządu solecznikowskiego z gminą Połaniec, wtedy to zaczął tam przyjeżdżać i mimo że nie miał korzeni kresowych, pokochał te strony, wynikiem czego są m.in. wydane książki. Zaangażowanie w sprawy Solecznik przejawiało się nie tylko w badaniach historycznych, ale także w konkretnej pomocy materialnej i organizacji letnich kolonii dla dzieci z tego regionu w Polsce. Owocem jego pracy badawczej i pasji były liczne publikacje, w tym pierwszy polskojęzyczny przewodnik po Rejonie Solecznickim “W stronę Solecznik” (wydany w latach 2002, 2005 i 2007). Jest także autorem innych książek poświęconych Solecznikom i okolicom, takich jak “W Dziewieniszkach i dalej” (2008), “W dolinie Mereczanki” (2014), “W ejszyskiej stronie” (2017) oraz “Nad Solczą i Wisińczą” (2019). Ponadto jest autorem wielu artykułów publikowanych w “Tygodniku Wileńszczyzny”, “Solecznikach” i “Nowinach Szastarskich”, “Gazecie Janowskiej“. Nie można zapomnieć o jego publikacjach dotyczących Połańca i jego okolic, takich jak “Połaniec. Zarys dziejów” (redaktor, 1994), “Połaniec i okolice” (2001), “Królewskie miasto Połaniec” (współautor, 2002), “Połaniec. Na kościuszkowskim szlaku” (współautor, 2002) oraz historii swojej rodziny “Huta Józefów – stąd nasz ród” (2006, 2018). Od 2010 r. prowadził stronę internetową soleczniki.pl. Był także autorem wydawnictw okazjonalnych, m.in. o historii parafii św. Marcina w Połańcu, 50-leciu MKS Czarni Połaniec i dziejach OSP w Połańcu. Jego zainteresowania obejmowały również miejsca związane z postacią Tadeusza Kościuszki, nie tylko w Polsce, ale i za granicą, m.in. na terenie dzisiejszej Białorusi (Mereczowszczyzna, Siechnowicze) i w Szwajcarii (Solothurn), a relacje ze swoich podróży zamieszczał w “Zeszytach Połanieckich”.
Sekretarz Machulak był również człowiekiem o wielkim sercu i duszy społecznika i filantropa. Był przyjacielem dzieci, młodzieży i dorosłych. Z jego inicjatywy co roku w Połańcu grała Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Dla dzieci z Wileńszczyzny w ramach akcji “Pomóżmy Polakom na Wileńszczyźnie” organizował kolonie letnie. Zapytany o to sekretarz wyjaśniał: – Polacy za wschodnią granicą są bardzo wdzięczni za otrzymaną od rodaków pomoc. Soleczniki są jedynym regionem na Litwie zarządzanym wyłącznie przez Polaków, którzy stanowią 80 procent lokalnej społeczności. Podczas czerwcowego wyjazdu w 2000 r. nawiązaliśmy współpracę z Zarządem Fundacji i Kultury Polskiej im. Józefa Montwiłła w Wilnie. Aktywnie wspierał Dom Dziecka w Ludwinowie, organizując pomoc rzeczową i finansową. W 2001 roku podjął starania na rzecz repatriacji potomków rodziny sybiraka z Połańca, Władysława Dalmaty, zesłanego w 1914 roku. Dzięki jego wysiłkom, wnuczka zesłańca wraz z córką, mieszkające w Irkucku, mogły po raz pierwszy odwiedzić ziemię swoich przodków, a później osiedlić się na stałe w Połańcu w 2014 roku. Podobne szczęśliwe zakończenie spotkało rodzinę z Gruzji. Jego zaangażowanie w życie społeczne Połańca było powszechnie znane i cenione.
Działając na rzecz promocji Połańca nie tylko w kraju i za granicą, rozwinął współpracę z miastami partnerskimi Miasta i Gminy Połaniec. Do miast tych należały: Soleczniki na Litwie, Stara Lubovna na Słowacji, Svaliava na Ukrainie, Etoile we Francji, Vonitsa w Grecji, Viggiano we Włoszech oraz Nowy Sącz w Polsce. Współpraca przyczyniła się do wymiany kulturalnej i wzajemnego poznania między tymi regionami. Współdziałał także ze Stowarzyszeniem Kombatantów „Jędrusie” Żołnierzy Armii Krajowej, Ich Rodzin oraz Sympatyków. Za swoją bogatą działalność otrzymał liczne nagrody i odznaczenia, które są wyrazem uznania dla jego wkładu w kulturę, historię i życie społeczne. W 2005 roku za zasługi w działalności na rzecz społeczności lokalnej został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W 2008 roku otrzymał specjalną nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2017 roku uhonorowano go odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej” oraz „Krzyżem Kresowym” (Krzyżem Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej). Za całokształt pracy na rzecz rejonu solecznickiego decyzją Rady samorządu solecznickiego w grudniu 2019 został mu nadany tytuł Honorowego Obywatela Rejonu Solecznickiego. W 2019 r. za zasługi dla kultury polskiej został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.
Zmarł w wieku 64 lat, 3 stycznia 2022 roku po ciężkiej chorobie. Msza pogrzebowa odbyła się w środę 5 stycznia o godzinie 15:00 w kościele p.w. Matki Bożej Królowej Polski w Nowej Dębie. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Nowej Dębie. Jego odejście pozostawiło pustkę, ale dziedzictwo, które zbudował przez dekady swojej aktywności, w dalszym ciągu inspiruje i przypomina o sile lokalnego patriotyzmu i służby publicznej.
W dniu 4 lutego 2022 r. w sali gimnastycznej Szkoły Podstawowej im. Tadeusza Kościuszki w Połańcu na 50. Sesji Rady Miejskiej w Połańcu podjęto uchwałę w sprawie nadania mu pośmiertnie tytułu Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Połaniec. Z wnioskiem o nadanie tytułu, uwzględniając również liczne głosy mieszkańców, przedstawicieli stowarzyszeń, wystąpili radni Rady Miejskiej w Połańcu. Nadanie tego zaszczytnego tytułu było wyrazem największego uznania za ogromny wkład pracy dla naszej społeczności oraz wielki dorobek zawodowy. Obecni na posiedzeniu Radni, po przeprowadzonej procedurze głosowania, jednogłośnie podjęli decyzję w sprawie ww. uchwały. – To wyraz wielkiego uznania za jego pracę na rzecz naszej Malej Ojczyzny – podsumował głosowanie ówczesny przewodniczący Rady Miejskiej Stanisław Lolo. Tym samym został 19 osobą wyróżnioną w gminie Połaniec z tytułem Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Połaniec.
Mieczysław Machulak zapisał się w historii Połańca jako wybitny “sekretarz trzech dekad”, oddany regionalista, niestrudzony społecznik i ceniony historyk. Jego ponad trzydziestoletnia praca na stanowisku sekretarza Urzędu Miasta i Gminy w Połańcu, zaangażowanie w Towarzystwo Kościuszkowskie w Połańcu, założenie i redagowanie lokalnych czasopism oraz liczne publikacje historyczne stanowią trwały wkład w życie kulturalne i społeczne Połańca. Z kolei jego pasja do historii, zwłaszcza Kresów Wschodnich i konkretne działania na rzecz polskiej społeczności na Wileńszczyźnie są głębokim przejawem patriotyzmu i wrażliwości na potrzeby innych. Pasję do historii stawiał zawsze na pierwszym miejscu, poświęcając jej czas, energię i intelektualne zaangażowanie. To właśnie ta pasja, zakorzeniona w patriotycznych ideałach, sprawiła, że pracę zawodową doskonale łączył ze swoimi zainteresowaniami. Filantropijna działalność i inicjatywy społeczne odzwierciedlały jego troskę o dobro wspólne. Liczne odznaczenia, te otrzymane za życia, a przede wszystkim pośmiertny tytuł Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Połaniec oraz wcześniejszy tytuł Honorowego Obywatela Rejonu Solecznickiego, są jedynie formalnym potwierdzeniem szacunku i uznania, jakim cieszył się wśród ludzi. Śmiało mogę go nazwać mentorem i inspiracją do odkrywania lokalnej historii. Odejście Mieczysława Machulaka było ogromną stratą dla Połańca, szczególnie widoczną w Urzędzie Miasta i Gminy Połaniec. Ale jego dziedzictwo będzie żyło w pamięci mieszkańców przez kolejne pokolenia, w zachowanych dokumentach, w wydanych książkach, we wspomnieniach tych, którzy go znali i z nim współpracowali. Życie pana Mieczysława Machulaka było przykładem oddania, pasji i służby dla swojej Małej Ojczyzny. Cześć Jego Pamięci!
Łukasz Orłowski.
Mieczysław Machulak o działalności Towarzystwa Kościuszkowskiego w Połańcu w latach 1999-2007
Wspomnienie o Mieczysławie Machulaku, który był przyjacielem i patriotą Ziemi Solecznickiej
Materiał powiązany
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.
Bądź na bieżąco! Obserwuj nas na Facebooku.
