7 maja 2025 r. w Centrum Kultury i Sztuki w Połańcu odbyło się uroczyste rozpoczęcie obchodów 231. rocznicy ogłoszenia Uniwersału Połanieckiego – aktu, który trwale zapisał się na kartach historii Polski i ukształtował tożsamość mieszkańców Połańca.
Uroczystości rozpoczęły się od wprowadzenia pocztów sztandarowych oraz wspólnego odśpiewania hymnu narodowego – symboli narodowej jedności, tradycji i wartości. Ceremonię poprowadziła Katarzyna Drożdżowska, która serdecznie powitała licznie zgromadzonych uczestników oraz zaproszonych gości. Wśród obecnych znaleźli się m.in.: Leszek Cierpiałowski – dyrektor Komitetu Kopca Kościuszki w Krakowie, Leszek Marek Krześniak prezes Polskiej Fundacji Kościuszkowskiej, Zenon Kułaga – przedstawiciel Towarzystwa Kościuszkowskiego ze Szczekocin, Konstanty Michorowski – przedstawiciel Towarzystwa Kościuszkowskiego w Połańcu, Leszek Guzal – wicestarosta powiatu staszowskiego, Jolanta Wójtowicz – przewodnicząca Rady Powiatu Staszowskiego, Anna Kosowicz – wiceprzewodnicząca Rady Powiatu Staszowskiego, Dorota Warchałowska – sekretarz Miasta i Gminy Osiek, Bogusław Wojnarowski – wójt Gminy Gawłuszowice, Mariusz Prawda – burmistrz Gminy Kozienice, Robert Goryczka – zastępca burmistrza Gminy Kozienice, Monika Michalec – kierownik ARiMR Staszów, Maciej Tutak – przedstawiciel KRUS Staszów.
Obecni byli także przedstawiciele służb mundurowych, w tym: st. bryg. Grzegorz Rajca – zastępca świętokrzyskiego komendanta PSP w Kielcach, mł. bryg. Michał Żal – komendant PSP w Staszowie, podinsp. Dominik Małek – zastępca Komendanta Powiatowego Policji w Staszowie, asp. szt. Jarosław Bober – komendant Komisariatu Policji w Połańcu, por. Marcin Wilk – Wojsk Obrony Terytorialnej Sandomierz, Adam Lubera – nadleśniczy Nadleśnictwa Staszów. Wśród uczestników wydarzenia znaleźli się również: radni, pracownicy Urzędu Miasta i Gminy Połaniec, przedstawiciele jednostek samorządowych, dyrektorzy szkół i uczniowie, harcerze, prezesi lokalnych firm, przedsiębiorcy, byli i obecni samorządowcy oraz mieszkańcy Połańca. Obecne były również liczne poczty sztandarowe.
Gospodarzem wydarzenia był Burmistrz Miasta i Gminy Połaniec, Jacek Benedykt Nowak, który w swoim przemówieniu podkreślił znaczenie obchodów i rolę Uniwersału Połanieckiego w historii Polski. Cytując słowa Jana Pawła II: „Naród, który nie zna swojej przeszłości, umiera i nie buduje przyszłości”, przypomniał, że Uniwersał ogłoszony 7 maja 1794 roku znosił poddaństwo osobiste chłopów oraz pańszczyznę.
– Chłopi przyjęli ten akt z radością i nadzieją, licznie wstępując do oddziałów powstańczych. Wówczas po raz pierwszy na sztandarach pojawiło się hasło: „Żywią i bronią”. Ta pamięć przetrwała pokolenia – w pieśniach, przekazach ustnych, a nawet w ikonografii ludowej, gdzie Tadeusz Kościuszko bywał przedstawiany obok świętych. Tę historię tworzą mieszkańcy, a dzięki dbałości o historię, pamięć ta jest do dnia dzisiejszego. Należy w tym miejscu oddać hołd Tadeuszowi Kościuszce – bohaterowi, który wpisał się w dzieje miasta i gminy Połaniec. To właśnie Tadeusz Kościuszko mówił o historii, o Uniwersale Połanieckim – i to właśnie te słowa mają być wartością naszej drogi i misji. Dbałość o dziedzictwo i obiekty poświęcone pamięci Tadeuszowi Kościuszce to ta tradycja, którą miasto i gmina Połaniec posiada: Dąb Kościuszki w Ruszczy, pomnik Tadeusza Kościuszki, Kopiec Tadeusza, mural na szkole podstawowej, galeria i wystawa w Centrum Kultury i Sztuki. To one sprawiają, że ta nasza historia żyje i przetrwa następne pokolenia – mówił burmistrz.
Zwracając się do uczestników, burmistrz zadał retoryczne pytanie: „Cudze chwalimy, swego nie znamy – a jeśli znamy, to czy potrafimy to docenić?”, kierując je przede wszystkim do młodzieży. To bowiem od młodego pokolenia – jak podkreślił – zależy przyszłość gminy.
– Ten Uniwersał, który został wydany 7 maja 1794 roku w obozie pod Połańcem – to jest nasz Uniwersał. To jest to, na czym musimy budować naszą przyszłość, przyszłość młodzieży i przyszłych pokoleń. Nie potrzeba znaku patentowego – bo on został wydany tu, pod Połańcem – mówił burmistrz Jacek Benedykt Nowak.
Na zakończenie swojego wystąpienia burmistrz Jacek Benedykt Nowak podziękował wszystkim za obecność, wspólne świętowanie i za to, że jednoczą się wokół wartości historycznych, uczestnicząc w obchodach tak ważnych dla lokalnej wspólnoty.
Następnie głos zabrała Małgorzata Walenciak, przewodnicząca Rady Miejskiej w Połańcu. W swoim wystąpieniu zaznaczyła, że 7 maja to dla mieszkańców Połańca dzień szczególny – głęboko zakorzeniony w lokalnej tożsamości i emocjach wspólnoty. Podkreśliła, że to właśnie tego dnia przypominamy Polsce i światu o wartościach, które niósł ze sobą Uniwersał Połaniecki – wolności, sprawiedliwości i wspólnocie – oraz o ich znaczeniu, które dla ówczesnych chłopów było nie do przecenienia.
Zwróciła uwagę na to, jak wielką rolę odegrał Uniwersał w budowaniu świadomości obywatelskiej i jak ważne jest, by jego przesłanie – równość i godność każdego człowieka – było żywe także dziś. Obchody tej rocznicy uznała za wyraz troski o dziedzictwo historyczne i symbol jedności mieszkańców wokół wspólnych, ponadczasowych wartości.
Debata Historyczna – spojrzenie w przeszłość, lekcja na przyszłość
Kulminacyjnym punktem obchodów 231. rocznicy ogłoszenia Uniwersału Połanieckiego była Debata Historyczna pod hasłem: „Czy Polska w 1794 roku mogła wybić się na niepodległość?”. Wzięli w niej udział: dr Anna Kasiarz – nauczycielka i regionalistka z Tarnobrzega, dr Paulina Mielnik – dyrektor SPZOZ w Połańcu, Piotr Urban – nauczyciel Zespołu Szkół im. Oddziału Partyzanckiego AK „Jędrusie” w Połańcu, Adam Maćkowiak i Szymon Kiełb – laureaci olimpiad historycznych oraz Maja Cieślik – uczennica Zespołu Szkół w Połańcu.
Dyskusja była okazją do głębokiej refleksji nad losem Rzeczypospolitej w czasach insurekcji kościuszkowskiej oraz próbą odpowiedzi na pytanie, które przez dziesięciolecia nurtowało kolejne pokolenia Polaków: czy działania podjęte w 1794 roku mogły rzeczywiście doprowadzić do odzyskania niepodległości? Inspiracją dla rozmowy była broszura polityczna zatytułowana „Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?”, wydana w 1800 roku w Paryżu.
Ta niewielka, licząca zaledwie 60 stron rozprawa, przez lata stanowiła ważny głos w debacie niepodległościowej. Wydrukowana została w oficynie Baudouina – jedynej wówczas posiadającej polskie czcionki. Choć ukazała się anonimowo, historycy przypisują jej autorstwo Józefowi Pawlikowskiemu – prawnikowi, publicyście, pamiętnikarzowi epoki rozbiorów oraz bliskiemu współpracownikowi Tadeusza Kościuszki.
Celem tego dzieła było przekonanie Polaków, że niepodległość można osiągnąć w oparciu o własne siły, bez oczekiwania na pomoc z zewnątrz. Pawlikowski analizował sytuację społeczno-polityczną kraju, wskazując dostępne zasoby oraz możliwe strategie walki – zarówno militarne, jak i polityczne. Jego słowa: „Polacy! Pokazywałem wam drogi do niepodległości. (…) Macie wszystko do zwycięstw, odważcie się tylko zwyciężyć” – niosły w sobie ducha determinacji, odwagi i nadziei. Radykalna wymowa społeczna oraz optymistyczne przesłanie broszury sprawiły, że przez cały XIX wiek była ona inspiracją dla kolejnych zrywów narodowych i miała realny wpływ na rozwój ruchów niepodległościowych.
Debata w Połańcu była nie tylko spojrzeniem w przeszłość, ale też ważną lekcją dla przyszłości – ukazała, jak idee sprzed ponad dwóch stuleci nadal mogą kształtować postawy obywatelskie, poczucie wspólnoty i dumy narodowej.
Okolicznościowe przemówienia gości – głos pamięci, głos wspólnoty
W dalszej części uroczystości wybrzmiały okolicznościowe przemówienia zaproszonych gości, którzy z uznaniem wypowiadali się o znaczeniu obchodów rocznicy ogłoszenia Uniwersału Połanieckiego. Podkreślali, że to wydarzenie, choć zakorzenione lokalnie, niesie ze sobą uniwersalne przesłanie o wolności, sprawiedliwości społecznej i wspólnocie – wartościach, które pozostają aktualne także dziś.
Zwracano uwagę na ogromne dziedzictwo, jakie pozostawił po sobie Tadeusz Kościuszko – zarówno jako przywódca narodowy, jak i człowiek wyprzedzający swoje czasy myśleniem o równości i prawach obywatelskich. Przemawiający wyrażali wdzięczność dla mieszkańców Połańca za ich zaangażowanie w pielęgnowanie pamięci historycznej oraz troskę o miejsca i symbole związane z tradycją kościuszkowską.
W wystąpieniach nie brakowało odniesień do potrzeby budowania wspólnoty opartej na szacunku, edukacji historycznej i przekazywaniu wartości młodemu pokoleniu. Wspomniano także o wyjątkowej roli, jaką pełnią lokalne uroczystości w umacnianiu tożsamości – nie tylko regionalnej, ale też narodowej.
Uroczystość uświetnił również wzruszający występ artystyczny młodzieży ze Studia Piosenki „Sidus”, działającego przy Centrum Kultury i Sztuki w Połańcu. Młodzi artyści zaprezentowali program patriotyczny, który w wyjątkowy sposób dopełnił charakter wydarzenia. Ich interpretacje utworów inspirowanych duchem niepodległości spotkały się z ciepłym przyjęciem publiczności i były symbolicznym hołdem złożonym bohaterom Uniwersału Połanieckiego.
Korowód tradycji i hołd bohaterom
Po pierwszej części uroczystości, uczestnicy uformowali tradycyjny korowód, który stał się jednym z najważniejszych momentów obchodów. Na czele korowodu szła Orkiestra Dęta, której muzyka wprowadziła wszystkich w podniosły nastrój. Za orkiestrą z dumą podążały połanieckie przedszkolaki, które wymachiwały flagami Polski i Połańca, ubrani w piękne stroje regionalne z akcentami narodowymi. Dzieci, pełne energii i radości, symbolizowały młodsze pokolenie, które pielęgnuje i kultywuje lokalną tradycję. W korowodzie uczestniczyli także zaproszeni goście, władze miasta i powiatu, poczty sztandarowe różnych organizacji oraz szkół. Wspólnie z mieszkańcami Połańca przeszli ulicami miasta, tworząc obraz jedności i szacunku dla historii i tradycji.
Korowód zakończył się pod pomnikiem Tadeusza Kościuszki, który stanowi symbol walki o niepodległość. Liczne delegacje złożyły tam kwiaty, oddając hołd bohaterom narodowym. Przedszkolaki zaprezentowały tradycyjnego krakowiaka, a na koniec wszyscy uczestnicy uroczystości zatańczyli wspólnego poloneza, tworząc nie tylko obraz wspólnoty, ale także żywy wyraz szacunku dla tradycji narodowych.
Dziękujemy za przeczytanie artykułu. Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się z nami, pisząc maila na adres: ✉️ redakcja@polaniec.com.pl
