Tursko Małe jest miejscowością leżącą w gminie Połaniec. Pierwsze wzmianki o Tursku pochodzą z 23 października 1353 r. Na początku XV wieku nie wyróżniano Turska Małego i Wielkiego. Dokonał tego po raz pierwszy Jan Długosz w swym dziele “Liber Beneficjorum”. W lasach leżących w pobliżu Turska Małego znajduje się ciekawe miejsce zwane “Zamczyskiem Turskim”. Obejmuje niewielkie wzniesienie na południowym skraju kompleksu, na pograniczu Niecki Połanieckiej i Niziny Nadwiślańskiej. Rezerwat przedstawia cenne wartości historyczne. W lokalnej tradycji miał znajdować się tam zamek. Jego nazwa pochodzi od wałów ziemnych, stanowiących pozostałość dawnego założenia obronnego, sypanych na planie zbliżonego do prostokąta. Wzdłuż najlepiej zachowanego wschodniego odcinka ciągnie się sucha fosa o głębokości do półtora metra. Budowa wałów z bastionami nie została ukończona.
Na terenie zamczyska do dziś znajdowane są kawałki cegły i fragmenty kafli z XIV-XVII wieku. Są to prawdopodobnie pozostałości nowożytnych fortyfikacji ziemnych wzniesionych wokół zboru kalwińskiego w XVII wieku. Drewniany zbór kalwini zbudowali w Tursku wkrótce po tym, jak w 1615 roku odebrano im kościół w pobliskim Niekrasowie. Ze względów bezpieczeństwa zdecydowali się otoczyć go fortyfikacjami podobnymi do tych, jakimi otaczano szlacheckie dwory. Sam zbór został rozebrany na początku XIX wieku.
W wałach ziemnych naukowcy dopatrywali się pozostałości dawnego obozowiska tatarskiego. Tatarzy, a właściwie oddziały mongolskie pod dowództwem Bajdara, przybyli do Turska w czasie najazdu w lutym 1241 roku, po zdobyciu Sandomierza. Zostali tu zaatakowani przez rycerstwo małopolskie zgromadzone przez wojewodę krakowskiego Włodzimierza. Jak pisał Jan Długosz, bitwa składała się z dwóch faz. Na początku Polacy zmusili najeźdźców ze Wschodu do odwrotu. Niestety po zdobyciu ich obozu zajęli się szukaniem łupów, dając tym samym czas na uporządkowanie szyków. Bardziej zdyscyplinowane wojsko tatarskie przystąpiło do kontrataku, pokonując polskich rycerzy. W 770. rocznicę bitwy został ustawiony pamiątkowy obelisk z tablicą obok budynku starej szkoły w Tursku Wielkim.
780. rocznica bitwy pod Turskiem Wielkim i zniszczenia grodu połanieckiego
Do “Zamczyska Turskiego” najłatwiej natomiast dotrzeć dróżką koło remizy OSP w Tursku Małym. Znajduje się tam również zielony szlak turystyczny Chańcza – Pielaszów, którym można dojść od Połańca lub Osieka. Teren pomiędzy “Zamczyskiem turskim” a budynkiem dawnej szkoły nosi nazwę Cmentarzyska. Musiał być tu zlokalizowany cmentarz, ponieważ ludzie kopiący glinę natrafili na fragmenty ludzkich szkieletów i resztki z pochówków.
Rezerwat o powierzchni wynosi blisko 2,52 hektara został utworzony w 1979 roku dla ochrony starego drzewostanu lipowego z domieszką klonu, jaworu, jodły, grabu. Na jego terenie rosną na niewielkim pagórkowatym wzniesieniu lipy, które mają ponad 200 lat, a graby i wiązy są kilkadziesiąt lat młodsze. Spotykany jest również w mniejszych ilościach dąb szypułkowy, brzoza brodawkowata, sosna oraz sporadycznie buk. Stwierdzono tu także występowanie 3 gatunków roślin prawnie chronionych, które podlegają ochronie częściowej: porzeczkę czarną, kruszynę pospolitą i kalinę koralową. Na terenie rezerwatu wyróżniono 13 gatunków drzew, 13 gatunków krzewów i 170 gatunków roślin zielnych. Na uwagę zasługuje kokorycz pełna, rzadka w Górach Świętokrzyskich.
Wycieczka do “Zamczyska turskiego” jest bez wątpienia świetną okazją do odpoczynku na łonie natury oraz poznania historii i skarbów przyrody w gminie Połaniec. To wyjątkowe miejsce idealne zarówno do spacerowania jak i jazdy na rowerze. Czyste powietrze i piękne widoki sprawią, że spędzone tu chwile zapadną głęboko w pamięci.
