W dniu 7 maja 1794 r. na prawym brzegu rzeki Czarnej, na starym wzgórzu opasanym z naturalnej osłony lasami, Tadeusz Kościuszko ogłosił słynny Uniwersał Połaniecki. Zapewne większość osób zna połanieckie miejsca symbolizujące to ważne w historii Polski wydarzenie. Ale czy wszystkie? W Połańcu znajduje się bardzo ciekawe miejsce, w którym kilkukrotnie przebywał Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej. Lokalne podania i legendy dobrze przekazały jego umiejscowienie.
Otóż Kościuszko miał mieszkać w domu na Podskalu, którego właścicielem był Jan Majewski. Kilkukrotnie odbywały się tam odprawy dowódców powstańczych, a sam Kościuszko, na fotelu z miękkiej świńskiej skóry pisał gęsim piórem Uniwersał Połaniecki.
– Kościuszko mieszkał u Majewskich. Tam też redagował Uniwersał, a gdy musiał uchodzić z Połańca, to podpisał się na szybie okiennej sygnetem z brylantem – powiedział w 1966 r. sekretarz gminy Połaniec Tadeusz Machnicki.
W tym miejscu przytoczymy jedną z legend. Pewnego razu do domu na Podskalu mieli wtargnąć znienacka, tropiący Kościuszkę Kozacy. Otoczyli zagrodę a Kościuszko, widząc, że to nie przelewki, zarzucił na siebie chłopskie ubranie. Wziął widły i zaczął wyrzucać gnój. Dzięki temu Kozacy nie zwrócili na niego uwagi i odjechali.
Kiedy przyszedł czas zwinięcia połanieckiego obozu na Bataliach (miejsce, na którym wznosi się kopiec, nosi nazwę Batalii Kościuszkowskich) i żołnierze Kościuszki uchodzili znad Wisły Kościuszko nie zapomniał o gościnie i na szybie okiennej domu Majewskich miał złożyć swój podpis. Pierścieniem wyrył inicjały: “T.K.”. Zarówno szyba jak i fotel nie przetrwały próby czasu.
Radosław Matusiewicz, Prezes Towarzystwa Kościuszkowskiego w Połańcu, znalazł unikatowe zdjęcie domu, w którym stacjonował Kościuszko (zdj. powyżej). – Usytuowanie tego domu było bardzo bezpieczne, niemal w centrum obozu, u podnóża skarpy, podczas gdy folwark żapniowski był na linii umocnień przy Bataliach – powiedział Radosław Matusiewicz.
Dom niestety nie przetrwał do naszych czasów. Po 178 latach został rozebrany w 1956 r. Współcześnie w jego miejscu znajduje się głaz z tablicą upamiętniający kwaterunek Tadeusza Kościuszki. Głaz pamiątkowy został umieszczony z inicjatywy Mieczysława Tarnowskiego, społecznika, regionalisty, nauczyciela, założyciela Towarzystwa Kościuszkowskiego w Połańcu i pasjonata idei kościuszkowskich. Na kamieniu wyryto słowa: “Na posesji tej stał dom, w którym kwaterował w maju 1794 r. Tadeusz Kościuszko. Cześć jego pamięci. 7.V.2001 r. F. B. K. i T. M.”
Spacerując po skarpie w Połańcu podziwiając piękne widoki rzeki Wisły zdecydowanie warto odwiedzić to historyczne miejsce.