P. W. Kamocki z Sandomierskiego w “Gazecie Radomskiej” w 1918 r. przedstawił następujący projekt:
Zbliża się setna rocznica śmierci wielkiego bohatera narodowego, która niewątpliwie będzie sposobnością do manifestacji polskich uczuć i zjednoczy w nich całe społeczeństwo.
Tworzą się już komitety obchodowe, układają się programy, a w miastach stołecznych ku upamiętnieniu chwili zamierzają stawiać Tadeuszowi Kościuszce pomniki. Czy i prowincja nie powinna iść za przykładem Krakowa, czy Lwowa? Nie stać nas wprawdzie na spiż i granit, ale w wielu miastach i miasteczkach można mimo to pamięć rocznicy przypadającej w ważnym momencie dziejowym w dziełach rąk ludzkich utrwalić.
Połaniec, gdzie wydał Kościuszko słynny uniwersał do narodu, zamierza na tę pamiątkę usypać kopiec. W innych miejscowościach można niewielkim zachodem, przy dobrej woli mieszkańców, ku czci Wielkiego Polaka przerobić liczne pomniki uwłaszczenia 1864 roku. Odrzucić obce emblematy, wstawiając na to miejsce orła białego, na miejsce dawnej, nową ze skromnym napisem wmurować tablicę i oto sczeźnie ohyda tyle lat nasz kraj szpecąca, usunie się znamię niewolnictwa i obłudy i nie smucić jak dotychczas, a radować nas będą figury i krzyże przez widniejące na nich Imię Tego, co rozwiązać sprawę włościańską starał się, czyniąc chłopa obywatelem Korony Polskiej.
Precz więc z pomnikami uwłaszczenia! Przerabiajmy je ku czci Kościuszki w setną jego zgonu rocznicę, a w dziele tym stańmy wszyscy przy sobie bez różnicy stanu, zaś uświadomiony chłop polski, którego imię wiernopoddańcze bezczeszczą napisy, pierwszy do czynu przyłożyć powinien rękę.
Pisma polskie proszę o powtórzenie tego wezwania. Mąkaszyn. Witold Kamocki.
* * *
Projekt p. Witolda Kamockiego jest zarówno łatwy do przeprowadzenia, jak i niewątpliwie spotka się z popularnością u ludu, który niechętnie patrząc na krzyże uwłaszczenia, ociągał się z ich usunięciem – “boć to krzyż”. Szczęśliwy projekt poświęcenia krzyży tych pamięci Kościuszki, najprościej rzecz rozwiązuje.
Sądzimy, że wydanie odpowiednich odezw do gmin – i w ślad za tym idących uchwał gminnych przyjmujących projekt i nakazujących jego wykonanie, w sposób prosty, godny polskiego ludu, uczciłby pamięć Kościuszki w dniu setnej rocznicy Jego zgonu.
